انواع انتقاد

انواع انتقاد چیست؟

انتقاد را می‌توان به شیوه‌های گوناگونی دسته‌بندی کرد؛ اما رایج‌ترین نوع آن، دسته‌بندی بر اساس نوع بیان و محتوا است. هر یک از این دسته‌ها شامل موارد زیر است:

انواع انتقاد بر اساس نوع بیان:

انتقاد مستقیم

انتقاد غیرمستقیم

انواع انتقاد بر اساس ساختار و محتوا:

انتقاد محترمانه

انتقاد درست

انتقاد مثبت

انتقاد سازنده

انتقاد مخرب

در ادامه مقاله، به معرفی هر یک از انواع انتقاد و ویژگی‌های آن‌ها خواهیم پرداخت.

1. انتقاد مستقیم

انتقاد مستقیم به معنای بیان واضح و صریح نقاط ضعف یا اشتباهات فرد است. در این نوع انتقاد، فرد انتقادکننده به طور مشخص و بدون ابهام به موضوع مورد نظر می‌پردازد؛ اما باید توجه داشت که این روش همیشه مناسب نیست و به سادگی می‌تواند باعث موضع‌گیری مخاطب شود؛ بنابراین قبل از استفاده از این نوع انتقاد، باید ویژگی‌های مخاطب خود را بشناسید.

اهمیت و ویژگی‌های انتقاد مستقیم

وضوح:

 انتقاد به صورت واضح و مشخص بیان می‌شود؛ بنابراین مخاطب به راحتی می‌فهمد که از چه چیزی انتقاد دارید.

سرعت در انتقال پیام:

به دلیل صراحت، پیام شما به سرعت منتقل می‌شود و نیاز به توضیحات مکرر نیست.

عدم ابهام:

 هیچ گونه ابهامی در مورد منظور شما به وجود نمی‌آید.

2. انتقاد غیرمستقیم

یکی از انواع انتقاد که کاربرد زیادی هم دارد، انتقاد غیرمستقیم است؛ انتقاد غیرمستقیم به معنای بیان انتقاد با استفاده از مثال‌ها، داستان‌ها و... است. در این نوع انتقاد، فرد انتقادکننده به جای بیان مستقیم مشکل، به گونه‌ای صحبت می‌کند که فرد خود به موضوع پی ببرد. در مواردی که از واکنش مخاطب نگران هستید یا برای بیان صریح احساس راحتی نمی‌کنید، می‌توانید از روش استفاده نمایید.

اهمیت و ویژگی‌های انتقاد غیرمستقیم

توجه به عواطف مخاطب:

 این نوع انتقاد معمولا با احتیاط بیشتری بیان می‌شود و به احساسات فرد توجه می‌کند.

تحریک تفکر:

فرد ممکن است با شنیدن انتقاد غیرمستقیم به فکر فرو رود و خود به نقاط ضعفش پی ببرد.

کاهش تنش:

 به دلیل عدم صراحت، ممکن است تنش کمتری در گفتگو ایجاد شود.

حفظ روابط:

انتقاد غیرمستقیم می‌تواند به حفظ روابط مثبت کمک کند؛ زیرا فرد کمتر احساس هجمه می‌کند.

3. انتقاد محترمانه

انتقاد محترمانه به انتقادی گفته می‌شود که کاملا با احترام و ادب بیان می‌گردد؛ در واقع بهتر است همیشه برای انتقاد، از این روش استفاده کنید. در این نوع انتقاد، فرد انتقادکننده به احساسات و شخصیت مخاطب توجه می‌کند و سعی می‌نماید تا پیام خود را به گونه‌ای منتقل کند که باعث ناراحتی یا آسیب به فرد نشود. این نوع انتقاد معمولا به بهبود روابط و افزایش اعتماد به نفس فرد کمک می‌کند.

اهمیت و ویژگی‌های انتقاد محترمانه

استفاده از زبان مثبت:

همواره در انواع انتقاد، به جای استفاده از کلمات منفی، سعی کنید از کلمات مثبت استفاده کنید؛ به عنوان مثال، به جای گفتن «تو همیشه دیر می‌رسی»، می‌توانید بگویید «اگر بتوانی کمی زودتر بیایی، خیلی بهتر است».

توجه به احساسات فرد:

 قبل از بیان انتقاد، به احساسات فرد توجه کنید و سعی کنید تا او را درک کنید. این کار می‌تواند به کاهش تنش و افزایش فهم متقابل کمک کند.

بیان انتقاد در زمان مناسب:

زمان بیان انتقاد نیز بسیار مهم است؛ سعی کنید در زمانی که فرد آرام و آماده شنیدن است، انتقاد خود را بیان کنید.

2. انتقاد درست

انتقاد درست به انتقادی گفته می‌شود که بر اساس واقعیت‌ها و شواهد بیان می‌شود و به همین دلیل، یکی از انواع انتقاد است که بسیار موثر واقع می‌شود. در این نوع انتقاد، فرد انتقادکننده به جای بیان نظرات شخصی، سعی می‌کند تا با ارائه دلایل منطقی، انتقاد کند. این نوع انتقاد، می‌تواند به فرد کمک کند تا نقاط ضعف خود را شناسایی کرده و در جهت بهبود آن‌ها اقدام کند.

اهمیت و ویژگی‌های انتقاد درست

مبتنی بر شواهد:

انتقاد درست، باید بر اساس واقعیت‌ها باشد. به عنوان مثال، به جای گفتن «تو هیچ وقت کارهایت را به موقع انجام نمی‌دهی»، می‌توانید بگویید «در سه پروژه اخیر، دو بار کارهایت دیر انجام شد».

هدفمند:

انتقاد باید هدف مشخصی داشته باشد؛ به عنوان مثال، اگر هدف شما کمک به فرد برای بهبود عملکرد است، باید انتقاد خود را به گونه‌ای بیان کنید که این هدف را منتقل کند.

سازنده:

انتقاد باید به گونه‌ای باشد که فرد را به فکر وادارد و او را در جهت اصلاح عملکردش ترغیب کند.

3. انتقاد مثبت

انتقاد مثبت، انتقادی است که علاوه بر بیان نقاط منفی، بر روی نقاط قوت و موفقیت‌های فرد نیز تمرکز دارد. در این انواع انتقاد، فرد انتقادکننده سعی می‌کند ابتدا تا با تشویق و تحسین، مخاطب را به ادامه تلاش و پیشرفت ترغیب کند. این نوع انتقاد می‌تواند به افزایش انگیزه و اعتماد به نفس فرد کمک کند و از جبهه‌گیری اون جلوگیری نماید. پس از این، می‌توانید به صورت محترمانه، نقاط ضعف فرد را نیز بیان کنید.

اهمیت و ویژگی‌های انتقاد مثبت

تشویق و تحسین: 

به جای شروع با نقاط ضعف، سعی کنید بر روی نقاط قوت فرد تمرکز کنید و او را تشویق نمایید. به عنوان مثال، می‌توانید بگویید «من واقعا از نحوه ارائه تو در جلسه خوشم آمد، تو توانستی توجه همه را جلب کنی؛ اما برای تاثیر بیشتر لازم است از دست‌های خود بیشتر استفاده کنی».

بیان نقاط قوت:

به فرد بگویید که چه چیزهایی در او را تحسین می‌کنید و چگونه این نقاط قوت می‌تواند به او در آینده کمک کند.

ایجاد فضای مثبت:

سعی کنید فضایی مثبت و سازنده ایجاد کنید که فرد احساس راحتی کند و بتواند به انتقاد شما پاسخ دهد.

4. انتقاد سازنده و مخرب

هدف قلبی فرد در انتقاد سازنده، بهبود و رشد مخاطب است. در این انواع انتقاد، فرد با ارائه راهکارها و پیشنهادات، سعی می‌کند تا مخاطب را در جهت بهبود عملکردش یاری کند؛ اما انتقاد مخرب، انتقادی است که تنها به هدف تخریب و آسیب به مخاطب بیان می‌شود. این نوع انتقاد معمولا بدون ارائه راهکار و تنها بر روی نقاط ضعف تمرکز دارد و می‌تواند به کاهش اعتماد به نفس و انگیزه مخاطب منجر شود.

ویژگی‌های انتقاد سازنده

با هدف بهبود:

هدف انتقاد باید بهبود و رشد فرد باشد و نه تخریب او.

ارائه راهکار:

در انتقاد سازنده، فرد انتقادکننده باید راهکارها و پیشنهادات مشخصی برای بهبود عملکرد فرد ارائه دهد.

توجه به احساسات فرد:

در انتقاد سازنده، فرد باید به احساسات فرد توجه کند و سعی نماید او را درک کند.

ویژگی‌های انتقاد مخرب

عدم توجه به احساسات فرد:

در انتقاد مخرب، فرد انتقادکننده به احساسات فرد توجه نمی‌کند و تنها بر روی نقاط ضعف تمرکز دارد.

عدم ارائه راهکار:

در انتقاد مخرب، فرد هیچ راهکاری برای بهبود عملکرد فرد ارائه نمی‌دهد و تنها به تخریب او می‌پردازد.

تخریب شخصیت:

انتقاد مخرب می‌تواند به تخریب شخصیت فرد منجر شود و او را در موقعیت‌های اجتماعی و حرفه‌ای دچار مشکل کند.

انواع انتقاد مخرب شامل چه مواردی است؟

در حالی که انتقادهای سازنده، محترمانه، مثبت و درست می‌توانند هم‌پوشانی داشته باشند و یکدیگر را کامل کنند، اما انتقاد مخرب می‌تواند شکل‌های متفاوتی به خود بگیرد؛ زیرا برای مثال، انتقادی که سازنده باشد، قطعا محترمانه و درست هم بوده است؛ اما انتقاد مخرب، می‌تواند از جهاتی که کاملا با هم متفاوتند، به فرد آسیب بزند.

به طور کلی، انواع انتقاد مخرب می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

1. انتقاد از روی قصد و غرض:

این نوع انتقاد به‌طور عمدی و با هدف آسیب رساندن به مخاطب انجام می‌شود.

2. انتقاد مبتنی بر فرافکنی:

در این نوع انتقاد، فرد انتقادکننده مشکلات و نواقص خود را به دیگران نسبت می‌دهد. به عبارت دیگر، او به جای مواجهه با مشکلات خود، آن‌ها را به گردن مخاطب می‌اندازد.

3. انتقاد تهاجمی:

این انتقاد با لحن تهاجمی و توهین‌آمیز بیان می‌شود. انتقادکننده ممکن است از الفاظ خشن و تحقیرآمیز استفاده کند که نه تنها به فرد مورد انتقاد آسیب می‌زند، بلکه می‌تواند به روابط اجتماعی نیز آسیب برساند.

4. انتقاد نابهنگام:

این نوع انتقاد در زمان نامناسبی انجام می‌شود، به‌طوری که فرد مورد انتقاد در شرایطی قرار دارد که نمی‌تواند به‌خوبی به آن پاسخ دهد یا از آن استفاده کند.

5. محکوم کردن:

در این نوع انتقاد، فرد به‌طور کلی و بدون در نظر گرفتن شرایط یا دلایل، فرد یا گروهی را قضاوت و محکوم می‌کند. این نوع انتقاد می‌تواند به احساس بی‌ارزشی و ناامیدی در مخاطب منجر شود و هیچ فرصتی برای اصلاح یا بهبود فراهم نکند.

نتیجه‌گیری

اگرچه انتقاد جزئی جدایی‌ناپذیر از فرایند رشد یک شرکت یا سازمان است، اما به شرطی که به درستی و با احترام بیان شود. به همین علت، شناخت انواع انتقاد و نحوه بیان آن می‌تواند به بهبود روابط و افزایش کیفیت ارتباطات شغلی شما کمک کند.

در صورتی تمایل دارید از یک پلتفرم انتقاد و پیشنهاد پیشرفته برای شرکت خود استفاده کنید که هم امکانات نوینی را در اختیار شما قرار می‌دهد و هم با قالب‌های آماده انتقاد، از بروز سوءتفاهم پیشگیری می‌کند، کافی است با فیدیبک تماس بگیرید تا کارشناسان ما شما را راهنمایی کنند.